De Citadel of dwangburcht

In de zestiende eeuw werd Antwerpen versterkt door een Spaanse omwalling. In 1567 werd deze omwalling in opdracht van Filips II en de hertog van Alva uitgebreid met een vijfhoekige citadel. Een verbindingswal verbond beide. De Italiaanse ingenieur Paciotto ontwierp de citadel naar het voorbeeld van de citadel van Turijn. De vijfhoekige citadel een bastion met verlaagde flanken en kazematten. Het geheel werd omgeven door een natte gracht. Een noordwestelijk kanaal verbond de citadelgracht met de rede van Antwerpen.

De omwalling werd in de volgende decennia verder uitgebouwd tot een brede versterkingsgordel, maar was na de bouw van de Brialmontomwalling in 1859 overbodig. In 1865 werd gestart met het slechten van de omwalling en de afbraak van de citadel volgde kort nadien (1874-1881). Op de genivelleerde gronden ontstond een nieuwe stadswijk, ‘het Zuid’.

Tijdens archeologisch onderzoek gedurende de heraanleg van de Zuiderleien in 2002-2006 konden verschillende onderdelen van de citadel gedocumenteerd worden. Hierdoor hebben we een concreet beeld van de citadel en haar bouwonderdelen. Het belang van dergelijk onderzoek is groot, omdat er over het algemeen weinig overblijfselen van zestiende-eeuwse versterkingen bewaard zijn gebleven in de Nederlanden.